Special #25: Louis C.K. - Sincerely

Δεν σκόπευα να πέσω τόσο γρήγορα στα βαθιά αλλά το αποφάσισα όταν είδα το νέο special του Louis CK. Μόνο που εδώ πριν προχωρήσουμε θα χρειαστούν πρώτα λίγα λόγια (που θα μπορούσαν ή θα έπρεπε να είναι περισσότερα). Ξεκινάμε λοιπόν με μερικές βασικές διευκρινίσεις: Αν δεν ξέρετε τι έχει συμβεί με τον Louis C.K. τα τελευταία δυο χρόνια, μάλλον βρεθήκατε εδώ κατά λάθος. Επειδή όμως ποτέ δεν ξέρεις, μπορείτε να διαβάσετε αυτό και το περιβόητο άρθρο-αποκάλυψη στους New York Times όπου παραπέμπει καθώς και τα τόσα σχετικά κείμενα που κυκλοφορούν. Περίπου ένα χρόνο μετά την αποκάλυψη, ο CK άρχισε να κάνει παραστάσεις ενώ οργάνωσε και μια ευρωπαϊκή περιοδεία. Στα πλαίσια της περιοδείας το καλοκαίρι που μας πέρασε, ήρθε και στην Aθήνα για τρεις sold-out παραστάσεις. Δεν είδα την παράσταση γιατί εκείνη την περίοδο (τι ειρωνεία!) έτυχε να βρίσκομαι στη γενέτειρα του Louis CK. Πιθανόν να είχα πάει κι εγώ αν ήμουν στην Αθήνα, παρακολούθησα όμως όσο μπορούσα από μακρυά τη σχετική συζήτηση που άνοιξε, τις κριτικές, τις ανταποκρίσεις, τα καυγαδάκια, τέλος πάντων όλο το παρασκήνιο. Συμβουλεύτηκα ξανά τώρα εκείνα τα κείμενα και τα σχόλια (πολλά από τα οποία θα βρείτε στα links παρακάτω) για τον επιπλέον λόγο ότι -όπως συνηθίζεται- το special που κυκλοφόρησε τώρα είναι η «τελειοποιημένη» εκδοχή εκείνης της παράστασης, με κάποιες βασικές μεν, αλλά μικρές αλλαγές.

Το ότι ποστάρω εδώ το νέο σπέσιαλ του CK, δε σημαίνει ότι μπορώ να πω ελαφρά τη καρδία ότι «διαχωρίζω τον καλλιτέχνη από το έργο του». Σίγουρα σε ένα βαθμό και σε ένα πρώτο επίπεδο το κάνω σε χίλιες περιπτώσεις (όταν ας πούμε ακούω ή παίζω μουσική) κι εκ των πραγμάτων θα το κάνω κι εδώ. Αλλά ειδικά στο stand-up αυτό έχει κάποιο όριο, όπως περιγράφει πολύ σωστά εδώ ο Θωμάς Ζάμπρας (κείμενο με το οποίο σε γενικές γραμμές συμφωνώ).  Καταλαβαίνω επίσης και σέβομαι το να μην θέλει πια ή να μην μπορεί να γελάσει κάποιος/α με την κωμωδία του. Σωστά λέει εδώ η Χρύσα Κατσαρίνη: «Δυστυχώς ή ευτυχώς, μου είναι τρομερά δύσκολο να διαχωρίσω τον καλλιτέχνη από το έργο του. Δεν μπορώ να αποστασιοποιηθώ και να κρίνω μόνο το κείμενο και την παράσταση χωρίς να σκέφτομαι τις καταγγελίες που έχουν γίνει. Έχει ένα κείμενο όπου λέει πως οι άντρες αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή που υπάρχει για τις γυναίκες. Και μετά τον σκέφτομαι να εκμεταλλεύεται τη δύναμη που έχει για να κλείσει τα στόματα γυναικών που έχει παρενοχλήσει. Προφανώς τα κείμενα συνεχίζουν να είναι πανέξυπνα και πολύ αστεία, αλλά είμαι πολύ πληγωμένη και απογοητευμένη για να γελάσω». Συμφωνώ όμως ακόμα περισσότερο με την απάντηση του Δημήτρη Δημόπουλου από το ίδιο άρθρο: «Όπως με κάθε έργο τέχνης, αλλιώς το διαβάζεις γνωρίζοντας περισσότερα για τον ίδιο τον δημιουργό. Τώρα, αν με ρωτούσες αν θα απέρριπτα ολοκληρωτικά το έργο του μετά τις αποκαλύψεις, η απάντηση είναι πως «όχι». Aπλώς θα έχω ένα γνώμονα ανάγνωσής του που δεν είχα πριν». Βρίσκω τέλος πολλά κοινά με την οπτική του Δομήνικου από το shake’n’bake (που μας συνδέει και η αγάπη για το nba) που τελειώνει παραφράζοντας τον ίδιο τον C.K.: «Φυσικά (of course). Φυσικά (of course) και ο Louis CK έκανε κάτι πολύ άσχημο. Αλλά ίσως (but maybe) μετά τη διαπόμπευση του ονόματος του και την ολοσχερή πτώση του να αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία» - παρ’όλο που δε θα’θελα να μιλάω με όρους «ευκαιρίας» για έναν εκατομμυριούχο που μέχρι πρόσφατα απολάμβανε τα προνόμια της θέσης του στη βιομηχανία του θεάματος.

Όπως και να’χει, αυτή τη δεύτερη ευκαιρία, την πήρε ο C.Κ. μόνος του. Πέρα από την ατέρμονη συζήτηση για το αν έδειξε ειλικρινή μεταμέλεια ή αν επέστρεψε πολύ νωρίς, το πρώτο σπέσιαλ μετά το σκάνδαλο θα είχε μοιραία μεγάλο ενδιαφέρον: πώς διαχειρίζεται ένα τέτοιο come back ένας κωμικός που μόλις πριν δύο χρόνια ήταν ίσως και στην κορυφή παγκοσμίως στο είδος του και βάδιζε προς το πάνθεον των καλύτερων όλων των εποχών; Είχα ήδη στο μυαλό μου τις (ενίοτε σκληρές) κριτικές για την εμφάνιση στην Αθήνα από ανθρώπους που γενικά εμπιστεύομαι (εδώ, εδώ κι εδώ) οπότε είδα το σπέσιαλ διστακτικά και με σκεπτικισμό. Στην πορεία με κέρδισε, όχι μόνο γιατί είχα καιρό να γελάσω τόσο αλλά και γιατί με έβαλε να σκεφτώ πολύ. Μου επιβεβαίωσε επίσης για μια ακόμη φορά ότι πρόκειται για μια κωμική ιδιοφυΐα. Ο C.K. ξέρει ότι όλοι εμείς έχουμε έναν επιπλέον «γνώμονα ανάγνωσης» για αυτά που λέει και παίζει μ’ αυτό. Όχι μόνο όταν αντιμετωπίζει τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» αλλά σε ολόκληρη την παράσταση – σε ένα παράδειγμα μόνο: δεν μπορεί να μην ξέρει τι μας έρχεται στο μυαλό όταν μας βάζει να σκεφτούμε τον Θεό να αυνανίζεται. Μόνο που δεν αντιμετωπίζει απλά το συγκείμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης και των καταγγελιών του metoo αλλά και το σχετικό ή ευρύτερο συγκείμενο της κωμωδίας σε μια εποχή πολιτικής ορθότητας. Τελικά η κεντρική ιδέα του special είναι αυτή που τονίζεται στην ανακοίνωση της κυκλοφορίας του: «Νιώθω πως υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι στον κόσμο. Αυτοί που θέλουν να γελάσουν όταν τα πράγματα γίνονται σκατά. Βασικά, όσο πιο σκατά γίνονται τα πράγματα, όσο πιο σοβαρό, όσο πιο σκοτεινό, όσο πιο τρομακτικό, πιο φρικτό είναι κάτι, τόσο πιο σημαντικό είναι να γελάσεις μέσα από αυτό αλλά και σε αυτό κατευθείαν. Η άλλη ομάδα ανθρώπων νιώθει ότι είναι σημαντικό να αφήσεις το γέλιο σε δύσκολες στιγμές και να δώσεις σε σοβαρά και επίπονα πράγματα τον σεβασμό και την ησυχία που τους αξίζει. Όπως και να’ χει, για όσους έχουν ανάγκη να γελάσουν, ελπίζω να βοηθήσει το νέο μου σόου. Όσοι δεν μπορείτε να γελάσετε τώρα σας εύχομαι όση ηρεμία μπορείτε να έχετε αυτήν τη σκατένια ώρα».

Μ’ αυτήν την έννοια, ο Louis στήνει όλη την παράσταση προσπαθώντας να μας πείσει ότι μπορούμε να γελάσουμε με οτιδήποτε, από το Άουσβιτς και την παιδοφιλία μέχρι τη νεκρή μητέρα του. Στην προσπάθειά του αυτή βαδίζει διαρκώς στο όριο και δεν είναι πάντα το ίδιο εύστοχος. Ο CK μοιάζει αρκετά θυμωμένος για να ισορροπήσει ανάμεσα στον κυνισμό και την ευαισθησία. Δείχνει όμως ότι θα το πετύχει στα επόμενα βήματά του. Προς το παρόν «τεστάρει την ηθική μας πυξίδα», την υποκρισία μας, τις αντιφάσεις μας και το κάνει αριστοτεχνικά, άλλωστε αυτό έκανε πάντα, περισσότερο στα special και λιγότερο στις σειρές που έφτιαξε. Υπάρχει ένα αποκαλυπτικό σημείο ως προς αυτό, που απορώ γιατί δεν αναφέρεται πουθενά: σε διάφορα bits αποτίει φόρο τιμής ξανά στον αγαπημένο του George Carlin. Ειδικά το αστείο με το εβραϊκό καπελάκι είναι στα όρια του plagiarism και είναι αρκετά έξυπνος και διαβασμένος για να το ξέρει. Μοιάζει όμως μ’ αυτόν τον τρόπο να ρωτάει: τι θα έκανε και τι θα έλεγε ο Carlin μέσα σ’ αυτό το νέο τοπίο για την κωμωδία; Δεν έχω απάντηση παρά μόνο τη βεβαιότητα ότι δεκάδες από τα αστεία του Carlin δεν θα «πέρναγαν» σήμερα. Είμαι σίγουρος πως θα έβαζε όμως το ερώτημα: πώς επιτίθεσαι στην liberal υποκρισία χωρίς να υποτάσσεσαι στο alt-right; Πώς υπερασπίζεσαι τις βάσεις της πολιτικής ορθότητας (όπως κάνει εδώ υπέροχα ο Stewart Lee) και ταυτόχρονα την αποδομείς με χιούμορ; Οι (δύσκολες) απαντήσεις μένει να δοθούν, αλλά αυτό το special δίνει κάποιες ιδέες, εκτός από το να προσφέρει το τόσο απαραίτητο γέλιο σε μια σκατένια εποχή.

*Το ποστ αυτό αφιερώνεται στους φίλους μου από το Μετέχνιο και ειδικά στον Πάνο που είχε γενέθλια προχτες

(Για υπότιτλους, πατήστε το cc)